Święta Agata – Patronka Stowarzyszenia
Święta Agata – Patronka Amazonek
Patronką Amazonek jest dziewica męczennica Kościoła Rzymskiego Św. Agata, znaczy „dobra”. Zamojskie Amazonki z inicjatywy p. Danuty Kawałko, członka honorowego Klubu ufundowały dla Kościoła św. Michała Archanioła obraz św. Agaty, gdzie co roku 05 lutego odprawiana jest Msza Św. w intencji Amazonek i osób leczonych onkologicznie. Przez zasługi świętej Agaty, naszej patronki, błagamy Cię Boże, umacniaj nas, abyśmy nie zrażali się nigdy trudnościami i bólem, lecz by nasza miłość hartowana w cierpieniu jak w ogniu rozgrzewała serca innych i wiodła nas do Ciebie. Święta Agato opiekuj się nami i chroń nas od wszelkich niebezpieczeństw.
Święta Agata w tradycji, kulcie i sztuce
Według tradycji święta Agata przyszła na świat w Katanii na Sycylii ok. 235 roku, w arystokratycznej rodzinie rzymskiej. Po przyjęciu wiary chrześcijańskiej złożyła ślub czystości, postanawiając żyć w dziewictwie. Ponieważ odznaczała się niezwykłą urodą, zwróciła uwagę prefekta miasta, rzymskiego namiestnika Kwincjana. Gdy ten zaczął ubiegać się o jej rękę, propozycję odrzuciła. Jako chrześcijankę kazał ją uwięzić. Z jego rozkazu oddano Agatę do domu rozpusty, gdzie z pomocą Bożą ustrzegła swojej niewinności. Następnie poddano ją torturom, rozszarpując i obcinając piersi. Po okrutnych torturach rzucono Agatę na rozpalone węgle i tam poniosła męczeńską śmierć za wiarę. Stało się to 5 lutego 251 roku. Jej doczesne szczątki spoczęły w rodzinnej Katanii.
Chrześcijanie otoczyli grób Świętej wielką czcią. Jak głosi tradycja, w rok po śmierci Agaty wybuchł wulkan Etna. Miastu zagrażała rozżarzona lawa, czyniąca spustoszenie w okolicy. Jak pisze w Żywotach Świętych Piotr Skarga „…płomienie jako rzeki szły do miasta […], a kamienie wielkie jako kule ogniste wypadały”. Wówczas na ulice wyszła procesja niosąca wydobyty z grobu Agaty welon. Miało to sprawić, że wulkaniczny potok lawy zatrzymał się pod murami. Od tego czasu, w dniu swojej patronki mieszkańcy Katanii obwożą na rydwanie relikwiarz w uroczystej procesji po mieście. Kult Świętej zaczął rozwijać się w sposób szczególny od V wieku, kiedy to spisano akta jej męczeństwa. W następnych wiekach (VI i VIII) wzniesiono w Rzymie dwie bazyliki i kościół ku jej czci. W samej tylko diecezji mediolańskiej wystawiono jej 24 świątynie. Liczby te świadczą o popularności w tamtych czasach.
Święta Agata jest patronką Sycylii, miasta Katanii, w Polsce miasta Sejny (Diecezja Ełcka). Już od średniowiecza uważana była za patronkę chroniącą od wybuchów wulkanicznych, burzy, pożaru – zwłaszcza spowodowanego uderzeniem pioruna i innych klęsk żywiołowych (powodzi i nawałnic). Za swoją patronkę przyjęły ją zawody mające kontakt z ogniem – giserzy, odlewnicy, ludwisarze i kominiarze oraz pielęgniarki. Uznana została za orędowniczkę w chorobach piersi i opiekunkę karmiących matek. Kult świętej Agaty znany był w Polsce już w XV wieku. Jan Kochanowski napisał na jej cześć Wotywę świętej Agacie od ognia uprzywilejowanej patronce. Każdego roku, 5 lutego wieszał nad drzwiami kawałek poświęconego chleba, prosząc Świętą o ochronę swego dworu. W dniu patronalnym Świętej błogosławiono chleb, sól i wodę. Istniało przekonanie, że akcesoria te, zwłaszcza sól wrzucona do ognia tłumi go.
Na obrazach święta Agata przedstawiana jest w długiej sukni, z kleszczami którymi była szarpana. Jej atrybutami są: chleb, dom w płomieniach, korona w rękach, kość słoniowa – symbol czystości i niewinności moralnej, palma męczeńska, obcięte piersi na misie, pochodnia, płonąca świeca – symbol Chrystusa. Wizerunek Świętej znajduje się w kościele p.w. Przemienienia Pańskiego w Rachaniach. Ukazana na obrazie święta Agata trzyma w ręce gałązkę palmy – symbol męczeństwa. Przy jej odsłoniętych piersiach artysta umieścił kleszcze, którymi była torturowana. Jest on jednym z pięciu – XVIII-wiecznych, owalnych obrazów namalowanych do rachańskiego kościoła. Niewykluczone, że zamówiła je jedna z fundatorek kościoła – Anna z Bełżeckich żona Adama Rostkowskiego (której staraniem rozpoczęto budowę ob. kościoła w 1769 r.) lub Katarzyna Adrianna z Krasickich Rzeczycka, dzięki której kościół ukończono w 1797 r. Można pokusić się o jeszcze inną hipotezę pochodzenia obrazów. Być może zdobiły one kaplicę pałacową, wzmiankowaną w 1764 r.
Obraz św. Agaty jest bodaj jedynym wizerunkiem Świętej w kościołach Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej. Najbliższy mu znajduje się w kościele św. Stanisława w Biskupicach (Archidiecezja Lubelska). On, jak również kaplica z ołtarzem i figurą Świętej we wspominanych wcześniej Sejnach, pochodzą także z XVIII w. Te osiemnastowieczne dzieła świadczą o popularności w Polsce, właśnie w tym czasie. W wieku XIX popularność Świętej przechodzi do kultury ludowej, co objawia się m. in. licznymi przysłowiami związanymi z Agatą (Chleb świętej Agaty od ognia strzeże chaty; W dzień Agaty pół zimy rogatej; Gdy św. Agata po błocie brodzi, człek w Zmartwychwstanie po lodzie chodzi).
Na prezentowanej w Muzeum Zamojskim wystawie Od powietrza, głodu, ognia i wojny…, autorstwa Piotra Kondraciuka, znajdują się trzy eksponaty poświęcone św. Agacie. Są to: XVIII-wieczna rycina Eustachego Modzelewskiego, popularny wizerunek w postaci XX-wiecznej, kolorowanej fotografii (do niedawna na wyposażeniu niemal każdego domostwa) oraz polichromowana rzeźba ludowa Konstantego Chojnowskiego (1943). Ta skromna liczba eksponatów świadczy, że jakkolwiek żywe są w Polsce do dziś tradycje związane ze święceniem soli, chleba i wody w dniu patronki, artyści nie poświęcali jej wiele miejsca w swej twórczości.
Za swoją patronkę obrały świętą Agatę stowarzyszenia kobiet po mastektomii. Powstały przed 15 laty (przyp. red. w 1987 r.) w Warszawie pierwszy taki klub przyjął nazwę Amazonki, od mitologicznego plemienia kobiet walczących, które obcinały sobie jedną pierś, by nie przeszkadzała im we władaniu włócznią i łukiem. Współczesne kobiety dotknięte chorobą nowotworową piersi to także kobiety walczące. Walczą one o jakość życia w trakcie i po leczeniu dla siebie i tych, które zmagają się z chorobą i jej następstwami. Obecnie w Polsce działają 123 kluby (przyp. red. w 2010 r. działa już 190 klubów), które zrzeszają ok. 15 tys. kobiet. (przyp. red. Kluby w 1993 r. utworzyły Federację Polskich Klubów Kobiet po Mastektomii „Amazonki” z siedzibą w Poznaniu). Od pięciu lat (przyp. red. od 1997 r.) także w Zamościu istnieje Stowarzyszenie Klub Kobiet po Mastektomii „Amazonki”. (przyp. red. następnie przyjęło nazwę Stowarzyszenie Kobiet po Leczeniu Raka Piersi „ Amazonki”). Z zamojskim klubem związanych jest ponad 100 kobiet (przyp. red. w 2010 r. już ponad 150 kobiet). Jest on miejscem wsparcia i wymiany doświadczeń w chorobie oraz znalezienia motywacji powrotu do zdrowia. W ramach swej działalności prowadzi zajęcia rehabilitacyjne dla kobiet dotkniętych chorobą nowotworową, spotkania z psychologiem oraz w ramach szeroko pojętej profilaktyki zaznajamia społeczeństwo z problematyką wczesnego wykrywania choroby, jej zapobiegania i leczenia. Każdego roku w miesiącu październiku kobiety udają się na ogólnopolską pielgrzymkę na Jasną Górę, by tam powierzać swoje problemy Matce Bożej. Od trzech lat (przyp. red. od 2000 r.) w kościele pod wezwaniem świętego Michała Archanioła w Zamościu, w dniu świętej Agaty (przyp. red. 5 lutego), w intencji kobiet dotkniętych chorobą nowotworową piersi odprawiana jest uroczysta Msza Św.
Danuta R. Kawałko (2003)
„Święta Agato, nasza Patronko, siłą i męstwem obdarz nas,
naucz z godnością znosić cierpienia, bądź nam pomocą w każdy czas.”
Zamojskie Amazonki
